Dlaczego stres w pracy to problem całej organizacji?
Stres jest zupełnie naturalną reakcją naszego organizmu na różne sytuacje zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym. Wielu z nas doświadcza go codziennie. Problem pojawia się wtedy, kiedy nie potrafimy sobie poradzić nadmiernym stresem i dezorganizuje on nasze życie oraz rujnuje zdrowie, w tym to psychiczne. Oczywiste wydaje się, że walka z nadmiernym stresem coraz bardziej staje się problemem nie tylko poszczególnych pracowników, ale przede wszystkim właścicieli firm i kadry zarządzającej.
Na czym konkretnie jesteś stratny? Lista jest długa, więc pozwól, że ograniczę się do tych najważniejszych efektów, które mają wymiar biznesowy, czyli każdy z nich naprawdę dużo kosztuje – pracownicy tracą zdrowie, a ty pieniądze i … pracowników.
Stres w firmie to:
- spadek produktywności,
- utrata zaangażowania,
- więcej błędów,
- wzrost absencji,
- rotacja pracowników,
- ciągłe rekrutacje i wdrożenia nowych pracowników,
- brak zaufania,
- utrata wiedzy eksperckiej,
- niższa jakość usług lub produktów,
- utrata szans na kreatywne i innowacyjne rozwiązania,
- utrata reputacji i szansy na przyciągnięcie talentów do organizacji,
- negatywne opinie klientów i partnerów biznesowych, a w konsekwencji ich utrata.
Dlaczego odczuwamy stres?
Jak zapewne wiesz, stres jest darem, którym obdarowała nas ewolucja, żebyśmy potrafili sobie poradzić w trudnych sytuacjach. W odpowiedzi na sytuację zagrożenia organizm uruchamia cały łańcuch reakcji nazywany „walcz lub uciekaj”. To po to, żebyśmy potrafili podjąć decyzję, czy najlepszym rozwiązaniem jest uniknięcie konfrontacji z zagrożeniem, czy jakieś działanie. Stres jest nam więc potrzebny, żeby przetrwać. Współczesny człowiek tych sytuacji ma coraz więcej i odczuwa jeden z dwóch możliwych rodzajów stresu:
- eustres – stres pozytywny, który mobilizuje nas do działania i powoduje wzmocnienie koncentracji na zadaniu
- dystres – nazywany stresem negatywnym, który wyczerpuje nasz organizm i może prowadzić do wielu kłopotów ze zdrowiem (psychicznym i fizycznym)
Jak się domyślasz, problematyczny jest przeważnie ten drugi rodzaj, bo prowadzi nas nie do zdobycia celu, ale do wyniszczenia. Stąd też tak ważne jest, żeby nauczyć się go minimalizować. Na szczęście są na to sposoby.
Jakie są najczęstsze źródła stresu w miejscu pracy?
Sposób odczuwania stresu i radzenia sobie z nim w dużej mierze jest uzależniony od naszych indywidualnych predyspozycji. Jedni nie mają z tym większego kłopotu, ale dla innych może to być walka o przetrwanie. Współczesne środowisko pracy niestety nie sprzyja bezstresowemu podejściu do obowiązków. Wielość tematów i kontaktów, multizadaniowość, presja czasu i nastawienie na wyniki – to tylko niektóre codzienne wyzwania wielu z nas.
Źródła stresu w miejscu pracy są często zależą także od charakteru pracy i kultury organizacyjnej, w tym wartości firmowych. Z moich obserwacji wynika, że najczęstszymi źródłami stresu w miejscu pracy są:
- za duże obciążenie obowiązkami
Nierealne terminy na realizację zadań, nadgodziny, za duża różnorodność tematów prowadzą do poczucia, że pracujemy za dużo i za szybko. To sprawia, że wciąż walczymy z czasem i sobą samym. Jeśli dołożymy do tego brak wiary we własne siły, może się zrobić naprawdę stresująco.
- za duża kontrola
Praca pod ciągłym nadzorem, czyli tak zwane mikrozarządzanie, przy jednoczesnej małej autonomii w podejmowaniu decyzji, są dla wielu z nas źródłem stresu. Mało kto lubi, kiedy inne osoby wciąż patrzą na ręce i pospieszają.
- brak wsparcia
Często powodem do nadmiernego stresu jest poczucie, że zostaliśmy z jakimś zadaniem lub problemem sami. Brak wsparcia od przełożonych lub współpracowników, odrzucenie ze strony zespołu z całą pewnością nie są sytuacją, która wpływa na nas pozytywnie.
- niejasne oczekiwania
Dla niektórych pracowników źródłem stresu jest chaos, który przejawia się niejasno określonymi obowiązkami, sprzecznymi informacjami co do wymagań, brakiem określonych oczekiwań związanych ze stanowiskiem pracy. Powodem do stresu może też być brak feedbacku na temat wykonywanej pracy.
- konflikty
Zarówno napięcia w zespole, jak również nieporozumienia z przełożonym, nie są obojętne dla zdrowia psychicznego i generują stres dla pracowników. W skrajnej sytuacji mogą one przybierać formę mobbingu, nękania lub dyskryminacji.
- brak równowagi między życiem zawodowym a prywatnym
Work-life balance to nie tylko modny slogan, ale przede wszystkim potrzeba każdego z nas. Trudności w pogodzeniu pracy z życiem osobistym generują dużo stresu, a ciągła gotowość do działania powoduje, że nie mamy kiedy się zregenerować. Oczekiwanie dostępności pracownika poza godzinami pracy są kolejną przyczyną problemów z równowagą pracownika.
- ciągłe zmiany
Brak poczucia bezpieczeństwa pracownika może wynikać także z brakiem stabilności. Czasem jest ono przejściowe, ale są takie firmy, kiedy zmiany mają charakter permanentny. Mogą to być zmiany organizacyjne, restrukturyzacje, wciąż nowe projekty, zmiany stanowisk czy zakresu obowiązków. Skrajną sytuacją jest brak stabilności zatrudnienia i obawa przed zwolnieniem.
- złe warunki pracy
Praca jest milsza, jeśli warunki, w których pracujemy odpowiadają naszym potrzebom. Nieergonomiczne stanowisko pracy, zbyt duża liczba ludzi w jednym pomieszczeniu, open space, hałas, bałagan czy złe oświetlenie – każdy z tych czynników może rodzić stres. Dla wielu pracowników będzie to niewłaściwie zorganizowana praca hybrydowa lub zdalna.
Kiedy kontakty z innymi powodują stres?
Większość z nas wykonuję pracę, która jest oparta o relacje z innymi ludźmi. Nie da się ukryć, że mogą one być źródłem satysfakcji, ale równie dobrze – ogromnego stresu. Patrząc na to zagadnienie z szerszej perspektywy, dostrzec można, jak wiele okazji na co dzień dają nam różne relacje. W środowisku pracy będą to najczęściej:
- relacje z klientem – zbyt wygórowane oczekiwania klientów, presja czasu, trudne sytuacje interpersonalne, kryzysy związane z realizacją zamówienia czy umowy, pretensje,
- relacje z kolegami z pracy – brak współpracy i zaufania, rywalizacja, faworyzowanie przez szefa, niezgodność charakterów i temperamentów, brak wsparcia i pomocy,
- współpraca międzyzespołowa – niedopowiedzenia, różnice w priorytetach, brak zrozumienia kontekstu i wzajemnych potrzeb, rywalizacja,
- relacja z przełożonym – brak wsparcia, nadmiar zadań, mikrozarządzanie, wygórowane oczekiwania, brak informacji zwrotnej,
- relacja ze sobą samym – presja, by być idealnym, wysoki poziom odpowiedzialności, brak wiary we własne kompetencje, przerost ambicji.
Kiedy dział HR lub lider powinni zareagować i walczyć ze stresem?
Pracownik nie jest jedyną osobą w firmie, która powinna walczyć ze stresem. Czasem nie dostrzega on problemu lub nie potrafi znaleźć związku między czynnikami wywołującymi stres a obszarami, które nadmierny stres psuje. Uważności oczekiwałabym od liderów, ale przede wszystkim od działów HR. Osoby w nich pracujące powinny mieć kompetencje zarówno do diagnozy, jak i znalezienia obszarów oraz narzędzi do walki ze stresem. Czerwona lampka powinna nam się zapalić szczególnie, kiedy obserwujemy:
- spadek zaangażowania pracowników i motywacji,
- wycofanie, unikanie kontaktu,
- wzrost absencji lub zwiększoną rotację,
- wzmożone konflikty, napięcia w zespole,
- trudności z koncentracją,
- obniżoną jakość pracy,
- zbyt emocjonalne reakcje na feedback lub niewielkie zmiany.
Co może zrobić lider, by wspierać pracownika w stresie?
Okazuje się, że nawet niewielkie zmiany w podejściu mogą pomóc w tym, aby minimalizować generowanie stresu. Wydaje się oczywiste, że w pierwszej kolejności należy poszukać źródeł stresu, a następnie starać się je wyeliminować. Niestety nie zawsze jest to proste, dlatego też dla mnie priorytetem są 3 filary związane z relacjami.
- regularna rozmowa z empatycznym nastawieniem
Bycie uważnym w kontakcie z pracownikiem, regularne spotkania i rozmowy są konieczne. Jeśli widzisz, że dzieje się coś niepokojącego, w pierwszej kolejności pytaj i słuchaj, a dopiero potem mów.
- szacunek do granic
Poszanowanie do prywatnej przestrzeni pracownika i pomoc w utrzymaniu tych granic powinny stać się normą, jeśli nie chcesz mieć wypalonych emocjonalnie ludzi w zespole. Nie oczekuj więc aktywności swojego pracownika poza godzinami pracy. Daj mu odpocząć. Nie wypytuj też o prywatne sprawy, jeśli ktoś wyraźnie nie chce o nich mówić.
- daj poczucie bezpieczeństwa
Budować atmosferę bezpieczeństwa psychologicznego możesz budować przez otwartość i zrozumienie. Otwarcie i szczera rozmowa o trudnościach bez lęku przed oceną daje ludziom wsparcie. Brak gwałtownych ruchów i presji także sprawia, że ludzie czują się bezpiecznie.
Jak dział HR może pomóc zestresowanym zespołom?
W swojej pracy niezwykle często spotykam się z problemami moich klientów, których głównym źródłem okazuje się nadmierny stres – u pracowników i u liderów. Przez lata pracy z zespołami klientów wypracowałam wiele metod, których sednem są:
- diagnoza przyczyn – np. poprzez anonimowe ankiety, rozmowy indywidualne, analizę danych z feedbacku,
- dobór rozwiązań – programy wsparcia psychologicznego, warsztaty z odporności psychicznej, zmiany w organizacji pracy,
- koordynacja działań – integracja działań liderów, zewnętrznych ekspertów i wewnętrznych inicjatyw w spójną strategię well-beingową.
Jeśli czujesz, że potrzebujesz pomocy, skontaktuj się ze mną. To nic nie kosztuje, a może na zawsze poprawić efektywność pracowników, zwiększyć ich zaangażowanie, satysfakcję i radość z wykonywanej pracy.
